Organ Nakli

        Vücutta görevini yapamayan organın yerine canlı bir vericiden veya beyin ölümü gerçekleşmiş kişilerden alınan organın tamamının veya bir kısmının nakledilmesine organ nakli denilmektedir.

Nakledilebilir Organlar ve Dokular

        Normal şartlar altında başarılı bir şekilde nakli gerçekleştirilen doku ve organların, ne tür vericilerden gerçekleştirilebildiği aşağıdaki gibidir.

 Göğüs:

·     Kalp (sadece kadavra verici)

·     Akciğer (kadavra ve canlı verici)

 Karın Boşluğu:

·     Böbrek (kadavra ve canlı verici)

·     Karaciğer (bütün bir karaciğer gerekliyse ya kadavra donör ya da birden fazla canlı donör, kısmi karaciğer nakli yeterliyse kadavra ve canlı verici)

·     Pankreas (sadece kadavra verici; canlı bir kişinin pankreasının çıkarılması durumunda çok ağır bir diyabet türü oluşur)

·     Bağırsak (kadavra ve canlı verici; normalde ince bağırsakta gerçekleşir)

·     Mide (sadece kadavra verici)

·     Testis (kadavra ve canlı verici)

·     Penis (kadavra verici)

 Dokular, hücreler ve vücut sıvıları.

·     El (sadece kadavra verici)

·     Kornea (sadece kadavra verici)

·     Deri nakli, otogreft yüz grefti ve çok nadir olarak yüz nakli dahil olmak üzere

·     Langerhans adacıkları, yani pankreas adacık hücreleri (kadavra ve canlı verici)

·     Kemik iliği / Yetişkin kök hücreleri (Canlı verici ve otogreft)

·     Kan nakli / Kan Ürünleri Transfüzyon (Canlı verici ve otogreft)

·     Kan Damarları (Kadavra verici ve otogreft)

·     Kalp Kapakçığı (Canlı verici ve ksenograft [domuz / sığır])

·     Kemik (kadavra ve canlı verici).

Ülkemiz ve Organ Nakli

        Batı ülkelerinde organ naklinin %20’si canlıdan %80’i kadavradan alınırken ülkemizde bu durum tamamen tersinedir. Genellikle her yıl organların %85’i canlıdan %15’i kadavradan alınmaktadır. Böbrek ve karaciğer nakilleri kadavradan yapılabildiği gibi, hastanın bir yakını tarafından bağışlanan organlar ile de yapılabilirken kalp için bu durum mümkün değildir.

        Sağlık Bakanlığı tarafından organ bekleyen hastalar için organ bekleme listeleri oluşturulur ve organ dağıtımında acil organ talepleri öncelikle değerlendirilir. Acil taleplere ulusal bekleme listesinde öncelik tanınır. Organ paylaşımında en önemli öncelik tıbbı aciliyet, doku ve kan grubu uyumudur. Organ dağılımı yapılırken din, dil, ırk, cinsiyet veya hastanın sosyo-ekonomik durumu gözetilmez. Sağlık Bakanlığı’nın ulusal koordinasyon sistemi tarafından dağıtım gerçekleştirilir. Ülkemizde her yıl 3-9 Kasım Organ Nakli Haftası olarak adlandırılmakta ve organ naklini teşvik eden birçok etkinlik yapılmaktadır.

Organ Nakli Hakkında

        Günümüzde çok sayıda organ nakli merkezi hizmet veriyor, ancak bildiğiniz gibi sadece Türkiye’de değil, dünyanın en gelişmiş ülkelerinde bile aslında transplantasyon ile tedavisi mümkün olan kronik organ hastalıkları nedeni ile maalesef hastalar halen yaşamlarını kaybetmektedir. Gelinen nokta eskisi ile kıyaslanamayacak düzeyde olsa da, özellikle organ bağış oranları olması gerekenin çok altında, ülkemizin bazı bölgelerinde ise bu oranlar kabul edilemeyecek düzeyde düşüktür. Bu nedenlerle hepimiz, üzerimize düşeni yapmak zorundayız. Bıkmadan, usanmadan halkımızı, hastalarımızı hatta diğer alanlarda çalışan sağlık personelini bilgilendirmeli, konunun önemini her ortamda vurgulamalı ve gündemden düşmemesini sağlamalıyız.

        Bu arada esas amacımızın tıbben ölen kişilerde ki organ bağışı oranlarını artırmak olması gerektiği ise unutulmamalıdır. Yaşamları ya da sağlıkları, canlı donörlerden alınması mümkün olmayan kalp ve kornea gibi doku ve organ nakillerine bağlı olan hastalarımızın başka şansı yoktur. Yeterli organ bağışı oranlarına ulaşıldığında böbrek ve karaciğer nakillerinde de sağlıklı kişilerin donör olarak kullanılma gerekliliği kendiliğinden ortadan kalkmış olacaktır. Ancak bu hedefe ulaşılana kadar canlı donörlerin kullanılması kaçınılmazdır. Bunu yaparken asla ödün verilmemesi gereken nokta ise etik değerlerdir. Özellikle canlı donörlerin kullanıldığı organ nakillerinde, tamamen sağlıklı, hiçbir tıbbi sorunu olmayan kişiler, böbreklerinden biri ya da karaciğerlerinin bir kısmı çıkarılmak üzere ameliyata alınmaktadır. Bu ameliyatlarda birinci amaç donör sağlığının asla riske atılmaması olmalıdır. Bunun dışında organ naklinin suistimale son derece açık bir alan olması nedeniyle etik ve hukuki kuralların doğru uygulandığı konusu titizlikle değerlendirilmelidir.

Organ Bağışı Nedir?

        Bir insanın organlarının bir kısmını veya tamamını, henüz sağlıklı iken, beyin ölümünün ardından başka insanlarda yararlanılmak üzere bağışlaması işlemidir. Bir bakış açısıyla; organ bağışının, kan naklinden farkı yoktur.

Kimler Organ Bağışında Bulunabilir?

        Sağlıklı, 18 yaşını doldurmuş ve doğru ile yanlışı ayırabilme yeteneğine sahip herkes organlarını bağışlayabilir.

Hangi Organ ve Dokular Bağışlanabilir?

        Başta böbrek olmak üzere, karaciğer, kalp, akciğer, ince barsak ve pankreas gibi organlar Kalp kapağı, göz kornea tabakası, kas, kemik ve kemik iliği gibi dokuları Son yıllarda giderek artan hızda yüz ve ekstremiteler bağışlanabilmektedir. Ayrıca yaşarken yapılabilen (böbrek, karaciğer, ince barsak ve pankreas gibi) organ bağışı türleri de vardır.

Organ Bağışı Nerede ve Nasıl Yapılır?

Türkiye'de birçok devlet ve üniversite hastanesinde organ bağışı işlemleri yapılmaktadır. Organ bağışı için;

·     Sağlık Müdürlüklerinde,

·     Hastanelerde,

·     Emniyet Müdürlüklerinde (Ehliyet Alımı Sırasında),

·     Organ Nakli Yapan Merkezlerde,

·     Organ nakli ile ilgilenen Vakıf, Dernek vs. kuruluşlarda

·     Organ bağışı kartını iki tanık huzurunda doldurup imzalamak yeterlidir.

 

        Organ bağışı yapanların, bu durumdan ailelerini de haberdar etmeleri daha sonra çıkabilecek problemleri önlemek açısından yararlı olacaktır. Organ bağışında bulunan kişilerin organ bağış kartını daima yanında taşıması organ bağışı işleminin karışıklık ve gecikme olmaksızın yerine getirilmesini sağlayacaktır. Kişi organ bağışından vazgeçtiği anda organ bağış kartını taşımaktan vazgeçmeli ve bu kararını ailesine bildirmelidir.

 Organ Bağışından Faydalanacak Kişi Nasıl Seçilir?

        Alınan organların hangi hastaya nakledileceği Sağlık Bakanlığı Ulusal Organ Nakli Koordinasyon Merkezi tarafından belirlenmektedir. Hastalar ulusal bekleme sırasında kayıtlı bulunan hastalardan seçilmektedir. Eğer herhangi bir organ nakli merkezine kayıtlı değilseniz kadavradan organ nakli olmanız mümkün değildir. Ulusal Bekleme Listesine organ nakli yapan bütün merkezlerden kayıt yapılabilir. Acil organ nakli olması gereken hastalara Sağlık Bakanlığı denetiminde bulunan bir bilim kurulu tarafından değerlendirilmekte ve çıkan ilk organ acil durumdaki hastaya nakledilmek üzere ilgili merkeze gönderilmektedir.

Organ Nakli İyi Bir Tedavi Yöntemi midir?

        Organ nakli, kronik organ yetmezliği olan hastalara yapılır. Organ bulunamadığında bu hastalar için tek sonuç; Ölümdür. Böbrek hastalarının diyaliz makinesi sayesinde yaşamaları mümkünse de bu yaşam, makinaya bağlı olduğundan çok zordur. Bu durumdaki hastalarda yaşam süresi belirgin ölçüde kısalır. Organ nakli yapıldığında ise hastalar içimizden herhangi birisi kadar sağlıklı bir konuma gelirler. Organ bağışında bulunan kişinin ameliyatında cenazenin bütünlüğü bozulur mu? Kadavradan organ çıkarma işlemi herhangi bir canlı ameliyatı kadar büyük bir özenle yapılır. Organlar çıkarıldıktan sonra mümkün olduğunca estetik dikişlerle dikilerek, bedenin hiçbir şekilde zarar görmemesine büyük özen gösterilir. O bedenler organların kıymetini çok iyi bilen hekimler için kutsaldır ve çok büyük bir saygıyı hak etmektedirler.